حمل و نقل چندوجهی / حمل و نقل ترکیبی

حمل و نقل چندوجهی یا چندمدلی (Multimodal Transportation) به روشی از حمل و نقل گفته می‌شود که در آن از چندین وسیله‌ی حمل و نقل مختلف (مانند کامیون، قطار، کشتی، و هواپیما) برای جابه‌جایی بار یا مسافر استفاده می‌شود. هدف اصلی این نوع حمل و نقل، افزایش کارایی، کاهش هزینه‌ها، و صرفه‌جویی در زمان با استفاده از ترکیب وسایل مختلف حمل و نقل است.

اجزای اصلی حمل و نقل چندوجهی

۱. یکپارچگی حمل و نقل: این روش با یکپارچه‌سازی وسایل حمل و نقل مختلف، امکان حرکت کالا از مبدأ تا مقصد را بدون نیاز به تغییر مالکیت کالا و یا انجام فرآیندهای پیچیده در هر مرحله فراهم می‌کند.

۲. مدیریت و برنامه‌ریزی: در حمل و نقل چندوجهی، برنامه‌ریزی دقیق برای هماهنگی بین وسایل حمل و نقل مختلف بسیار مهم است. یک زنجیره تأمین کارآمد و پیوسته تضمین می‌کند که کالا بدون تأخیر و با کمترین هزینه ممکن به مقصد برسد.

۳. مسئولیت یکپارچه: در این سیستم، یک شرکت یا سازمان به عنوان مسئول حمل و نقل عمل می‌کند و تمام مراحل حمل و نقل را مدیریت می‌کند. این شرکت مسئولیت کل زنجیره حمل و نقل را بر عهده می‌گیرد و مشتریان نیازی به تماس با شرکت‌های مختلف ندارند.

۴. کاربرد فناوری‌های جدید: در حمل و نقل چندوجهی از فناوری‌های نوین مانند سامانه‌های ردیابی، مدیریت موجودی، و تحلیل داده‌ها برای بهینه‌سازی مسیرها و کنترل بهتر بار استفاده می‌شود. این فناوری‌ها به کاهش هزینه و افزایش شفافیت کمک می‌کنند.

مزایای حمل و نقل چندوجهی

• کاهش هزینه‌ها: استفاده از چندین وسیله‌ی حمل و نقل به صورت ترکیبی باعث کاهش هزینه‌های کلی حمل و نقل می‌شود. به‌طور مثال، کالاها می‌توانند برای مسافت‌های طولانی از قطار یا کشتی استفاده کنند که هزینه کمتری دارند و سپس در مرحله آخر به وسیله کامیون به مقصد نهایی برسند.

• صرفه‌جویی در زمان: از آنجا که روش‌های مختلف حمل و نقل ترکیب می‌شوند، می‌توان مسیرهای سریع‌تر و کارآمدتری را انتخاب کرد که منجر به کاهش زمان حمل و نقل می‌شود.

• کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی: با استفاده بهینه از وسایل مختلف حمل و نقل، می‌توان میزان مصرف سوخت و انتشار کربن را کاهش داد.

• امنیت و اطمینان بیشتر: با مدیریت و برنامه‌ریزی دقیق، احتمال مفقود شدن یا آسیب دیدن بار کاهش می‌یابد و امکان ردیابی بار در کل مسیر فراهم می‌شود.

چالش‌های حمل و نقل چندوجهی

۱. هماهنگی بین وسایل حمل و نقل: نیاز به هماهنگی و برنامه‌ریزی دقیق بین وسایل مختلف وجود دارد، که ممکن است چالش‌برانگیز باشد.

۲. قوانین و مقررات: برخی کشورها دارای قوانین خاص برای هر نوع وسیله‌ی حمل و نقل هستند که می‌تواند فرآیند را پیچیده‌تر کند.

۳. نیاز به زیرساخت‌های مناسب: حمل و نقل چندوجهی به زیرساخت‌های حمل و نقل کافی و مناسب در تمامی نقاط زنجیره نیاز دارد.

تفاوت با حمل و نقل بین‌وجهی (Intermodal)

گرچه این دو اصطلاح مشابه به نظر می‌رسند، اما در جزئیات متفاوت هستند:

• حمل و نقل بین‌وجهی: در این نوع، محموله در کانتینرهای مخصوصی قرار دارد که بدون جابه‌جایی محموله، از یک وسیله حمل و نقل به دیگری منتقل می‌شود.

• حمل و نقل چندوجهی: در این نوع ممکن است محموله به‌صورت مستقیم از یک وسیله به وسیله دیگر منتقل شود یا نیاز به تغییر بسته‌بندی داشته باشد.

مثال از حمل و نقل چندوجهی

برای درک بهتر، می‌توان تصور کرد که یک محموله‌ی بزرگ از چین به اروپا ارسال می‌شود. این محموله ابتدا با کامیون به بندر چین منتقل می‌شود، سپس با کشتی به یکی از بنادر اروپایی می‌رسد. در اروپا، محموله با قطار به یک انبار مرکزی انتقال داده می‌شود و در نهایت با کامیون‌های کوچکتر به مقصد نهایی تحویل داده می‌شود.

حمل و نقل چندوجهی با ترکیب این وسایل مختلف، هم هزینه و هم زمان تحویل را به حداقل می‌رساند.